ضرورت وحی پیامبری

ضرورت وحی پیامبری

اشاره

یکی از مباحث مهم در باب وحی، ضرورت عقلی آن است . علمای شیعه معتقدند که انسان همواره به احکام و معارف وحیانی نیازمند است. جماعتی از معتزله بر این باورند که وحی عقلاً ضرورت ندارد. از جمله اشاعره چون حُسن و قبح عقلی را قبول ندارند، برای وحی ضرورت عقلی نمی بینند.^(۱)البته، این به معنی انکار امکان و وقوع وحی از سوی آنان نیست. فقط براهمه منکر وحی بوده وبه بی فایده بودن آن استدلال هایی ذکرکرده اندکه تماما مورد نقد دانشمندان مسلمان واقع شده است.^(۲)

ما در این مختصر چند دیدگاه مشهور را بررسی می کنیم که اولاً، وحی را ضروری می دانند و ثانیا، بر مدعای خود استدلال عقلی کرده اند.

1. قانون و عدالت اجتماعی و نیاز به وحی

گروهی از اندیشمندان مسلمان برای اثبات ضرورت وحی، به اجتماعی بودن زندگی انسانی و عدم توانایی بشر بر وضع و اجرای قوانین تأکید دارند. گرچه بوعلی اولین بار بر این روش استدلال کرده است، ولی شروع آن به دست فارابی صورت گرفته است.

بیان فارابی

فارابی بر این باور بود که انسان ها طوری خلق شده اند که به زندگی گروهی و اجتماعی محتاج اند، ولی از تهیّه و اجرای قوانینی که جامعه را از فروپاشی نگهدارد، ناتوانند.^(۳) راه های گوناگونی برای استقرار نظم قانونی در جامعه وجود دارد. برای مثال، در مدینه ضروریه و کرامیه، که دو نمونه از زندگی اجتماعی است، مناسبات اجتماعی بر اساس عقل و فکر شهروندان تحقق پیدا می کند. اما در برقراری مدینه فاضله به وحی نبوی نیاز است. در مورد رئیس مدینه فاضله گوید:

این چنین انسانی، رئیس نخست علی الاطلاق که به تعبیر قدماء پادشاه نامیده می شود؛ همان انسانی است که باید گفت: مورد وحی الهی واقع شده است؛ زیرا آن هنگام به انسان وحی می رسد که بدین مرتبه از کمال نایل شده باشد، یعنی به مرتبه ای که بین وی و عقل فعّال واسطه ای نمانده باشد. بنابراین، در هنگام پیوستگی کامل، از ناحیه عقل فعّال، بر عقل منفعل قوّتی افاضه می شود؛ قوّتی که به وسیله آن امکان خواهد یافت، تا حدود اشیاء و کارها را بداند و آنها را به سوی هدفی که سعادت اوست راهنمایی کند.^(۴)

ادامه مطلب